قرارداد عمرانی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

قرارداد عمرانی، نوعی از قراردادهای پیمانکاری هستند که به منظور تنظیم روابط و تعیین مسئولیت ها و وظایف، بین افراد منعقد میشود و کاربرد اصلی آن در حوزه ساخت و ساز و فعالیت های عمرانی است.

به دلیل اهمیت نکات حقوقی موجود در این نوع از قراردادها، در مقاله حاضر به بررسی ویژگی های قرارداد عمرانی و نکات مهم و قابل توجه آن ها پرداخته ایم. پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید و نظراتتان را با ما در میان بگذارید.

آنچه در ادامه خواهید خواند:

• انواع قرارداد عمرانی
• انواع قراردادهای عمرانی از نظر فنی و تکنولوژیک
• انواع قرارداد عمرانی از نظر نحوه پرداخت هزینه ها
• جمع بندی و سخن پایانی

انواع قرارداد عمرانی

برای بررسی انواع قرارداد عمرانی، اول باید زاویه دید و بررسی مشخص شود، چرا که با توجه به نوع بررسی و زاویه دید، تقسیم بندی این قراردادها متفاوت میشود و هر کدام، نوع خاصی از قراردادها را در بر می‌گیرند.

در یک تقسیم بندی کلی از لحاظ زاویه بررسی، قرارداد عمرانی را میتوان با توجه به موارد زیر دسته بندی کرد:

1. از نظر فنی و تکنولوژیک
2. از نظر موضوع قرارداد
3. از نظر نحوه و چگونگی تامین منابع مورد نیاز پروژه
4. از نظر نحوه پرداخت مطالبات و هزینه ها

در ادامه تلاش میکنیم که هر یک از این دسته بندی ها را بررسی کرده و نمونه های مرتبط با آنها را ارائه کنیم.

انواع قراردادهای عمرانی از نظر فنی و تکنولوژیک

از منظر فنی و مباحث مرتبط با آن، میتوان قراردادهای عمرانی را به دسته های زیر تقسیم کرد:

• قراردادهای عمرانی امانی یا تک عاملی
• قراردادهای عمرانی سه عاملی یا سنتی
• قراردادهای عمرانی دو عاملی
• قراردادهای عمرانی مدیریتی یا چهارعاملی

در قرارداد عمرانی تک عاملی، تمامی مسئولیت قرارداد با یک نفر است. به این ترتیب، یک شخص بعنوان کارفرما، نه فقط مسئولیت تامین مالی پروژه و سرمایه گذاری را به عهده دارد، بلکه انجام پروژه، سرپرستی آن و مسئولیت بخش اجرایی نیز به عهده خود اوست.

توجه داشته باشید که این نوع از قراردادها تنها در پروژه های کوچک و در ابعاد کم قابل اجرا هستند و در صورت وسعت پیدا کردن ابعاد پروژه، استفاده از این نوع قرارداد امکان پذیر و به صرفه نخواهد بود.

شکل دیگر قرارداد عمرانی، به صورت سه عاملی است. منظور از سه عامل، کارفرما، مجری (پیمانکار) و مشاور پروژه است. در این شکل، کارفرما سرمایه گذاری کرده و جزئیات پروژه و نحوه اجرا به کمک مشاور طرح تعیین و مشخص میشود. در نهایت، مسئولیت اجرا به عهده پیمانکار خواهد بود.

اما در قراردادهای دو عاملی، نقش مشاور نیز به عهده پیمانکار و مجری خواهد بود و طراحی جزئیات و نحوه پیشرفت پروژه را او به عهده میگیرد. در این شرایط، کار برای کارفرما ساده تر شده و مسئولیت کمتری به دوش وی خواهد بود.

در نوع آخر قرارداد عمرانی (چهار عاملی) علاوه بر کارفرما، مشاور و پیمانکار، عامل چهارمی نیز در قرارداد وارد میشود که بسته به توافق طرفین میتواند نقش های مختلفی را بپذیرد اما به طور معمول، عامل چهارم نقش مدیریتی و نظارت بر اجرای پروژه را بر عهده خواهد داشت.

انواع قرارداد عمرانی از نظر نحوه پرداخت هزینه ها

به طور کلی، قرارداد های عمرانی از نظر نحوه پرداخت هزینه ها و اختصاص سرمایه به پروژه، به پنج دسته کلی تقسیم میشوند:

1. روش پرداخت مقطوع (Lump Sum)
2. روش فهرست بها یا واحد بها (Unit Rate)
3. روش پرداخت درصدی ( Cost Plus)
4. روش پرداخت هزینه به علاوه حق الزحمه ثابت ( Cost Plus Fixed Fee)
5. روش بازپرداخت هزینه (Reimbursement)

در روش پرداخت مقطوع، قرارداد بر اساس مبلغ مشخصی بسته خواهد شد و کارفرما و سرمایه گذار مکلف است که فقط همان مبلغ را بپردازد. به این ترتیب، در صورتی که هزینه های پروژه بیشتر به از حد مشخص شده برسد، ضرر و مسئولیت آن به عهده پیمانکار خواهد بود.

اما در عین حال، ما به التفاوت باقی مانده (در صورت کمتر شدن هزینه ها) به پیمانکار میرسد و بعنوان سود برای وی در نظر گرفته میشود.

در روش فهرست بها، نحوه پرداخت کمی متفاوت میشود. در این نوع از قراردادهای عمرانی، مقدار هزینه ها با استفاده از جدولی که سالانه توسط نهاد ریاست جمهوری منتشر میشود، انجام خواهد شد.

قرادادهای عمرانی

هزینه کردن منابع در این روش، نیازمند محاسبات دقیقی است و پیمانکار باید لیست کامل و جامعی از اقدامات و هزینه ها و سرمایه مورد نیاز به کارفرما و سرمایه گذار ارائه کند تا تصمیم گیری و محاسبات بر اساس آن انجام شود.

در مقابل، در روش پرداخت درصدی، سود پیمانکار از هزینه اولیه تامین نخواهد شد، بلکه پس از توافق با کارفرما، درصدی از مبالغ هزینه شده به مبلغ نهایی پروژه اضافه میشود که این درصد اضافه، سود پیمانکار خواهد بود.

اما به جز این مورد، باید به روش حق الزحمه ثابت هم اشاره کنیم. در این روش (بر خلاف روش قبلی) پاداش پیمانکار درصدی از پروژه نخواهد بود، بلکه از همان ابتدا، مبلغ مشخصی بعنوان سود پیمانکار با توافق طرفین مشخص میشود و در نهایت به پیمانکار تعلق خواهد گرفت.

روش دیگری که گاهی در نمونه قرارداد عمرانی دیده میشود، روش بازپرداخت هزینه است. این شیوه به این شرح است که صرفا هزینه های پروژه توسط سرمایه گذار و کارفرما تامین میشود و هیچ مبلغی بعنوان سود یا حق العمل به پیمانکار تعلق نخواهد گرفت.

همانطور که مشخص است، این روش در موارد محدودی کاربرد دارد که پیمانکار بدنبال سودی نیست و معمولا تحت عنوان کارهای خیریه و عام المنفعه انجام میشود.

جمع بندی و سخن پایانی

پاسخ به این سوال که «قرارداد عمرانی چیست» میتواند بسیار چالش برانگیز باشد.

چرا که انواع بسیار مختلفی از قرارداد ها را شامل شده و طیف وسیعی از آنها را در بر می‌گیرد.

اما در یک دسته بندی کلی از نظر نحوه بررسی، این نوع قرارداد ها پنج دسته اصلی دارند که هر کدام از آنها شامل زیر مجموعه هایی میشوند.

از میان انواع قرارداد عمرانی، توجه به روش پرداخت و جزئیات فنی پروژه توجه بیشتری را جلب میکند و مهمتر به نظر میرسد که در مقاله حاضر به بررسی آنها پرداختیم.

در صورتی که برای عقد قراردادهای عمرانی نیاز به مشاوره حقوقی داشتید، میتوانید با شماره های موجود در سایت تماس بگیرید.

مشاهده فرم های قانون کار