قرارداد استخدام بدون بیمه ؛مجاز یا غیر مجاز؟

امروزه گسترش صنایع و تجارت ها موجب شده تا روابط کاری بخش مهمی از زندگی اشخاص را به خود اختصاص دهد. همین موارد باعث این مسئله می شود که لزوم وجود یک قانون مختص روابط کار احساس شود.
قانون کار که حدود سی سال از تصویب آن می گذرد تمام و کمال به روابط میان کارگر و کارفرما پرداخته و مواردی را تعیین کرده که دو طرف ملزم به انجام آن هستند. از جمله این موارد الزام کارفرما به پرداخت حق بیمه به کارگرانش است.
احتمالا در اطراف تان مواردی را دیده اید که کارفرما حاضر به پرداخت بیمه نشده است. در این نوشته قصد داریم به موضوع حق بیمه در قرارداد ها بپردازیم و ببینیم اعتبار قرارداد استخدام بدون بیمه چگونه است؟

در این نوشته خواهید خواند:

• قانون کار و ماهیت آن

• انواع قرارداد در قانون کار

• الزام کارفرمایان به پرداخت حق بیمه

قانون کار و ماهیت آن

قوانین به دو دسته آمره و تکمیلی تقسیم می شوند. قوانین تکمیلی از جمله قوانینی هستند که طرفین در قرارداد های خود می توانند مطلبی خلاف آنچه در متن این قوانین وجود دارد را توافق کنند.
برعکس، قانون آمری یا قانون امری به قانونی گفته می شود که توافق افراد بر خلاف محتوای آن ممکن نیست و گاهی می تواند موجب بطلان قرارداد نیز بشود.
قانون کار با توجه به اهمیت بالایی که در حفظ نظم عمومی جامعه دارد، از جمله قوانین امری می باشد. بنابراین کارگر و کارفرما نمی توانند بر خلاف آن توافقی به عمل بیاورند.
برای مثال حتی اگر کارگر موافق باشد، کارفرما نمی تواند مبلغی کمتر از حداقل میزان حقوق مطرح شده در قانون به او حقوق بپردازد.

الزام کارفرمایان به پرداخت حق بیمه

حق بیمه در کنار حداکثر ساعات کاری و حداقل میزان حقوق، از مواردی است که قانون کار بر کارفرما الزام کرده است.
ماده ۱۴۸ قانون کار بیان می دارد: «کارفرمایان کارگاه های مشمول این قانون مکلفند براساس قانون تامین اجتماعی، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند»
با توجه به اطلاق ماده باید گفت هر کدام از کارفرماهای کارگاه ها -خواه یک کارگاه بزرگ صنعتی خواه یک کارگاه کوچک با چهارنفر پرسنل – و همچنین چه در مشاغل دائمی، چه موقت و چه معین ملزم به بیمه نمودن کارگران خود هستند. کارگران نیز باید دریافت حق بیمه را حق خود بدانند.
تنها تفاوتی که بین کار موقت و دائم در مورد دریافت حق بیمه وجود دارد این است که در قرارداد های کار موقت، کارفرما موظف است در ازای هر هشت ساعت کار، یک روز بیمه واریز نماید.

انواع قرارداد در قانون کار

قانون کار تا جایی که امکان دارد تلاش کرده تا تمام روابط کاری بین کارفرما و کارگر را پوشش دهد. از همین رو قانون کار در مورد سه نوع قرارداد کار صحبت کرده که در ادامه توضیح خواهیم داد.

الف) قرارداد کار دائم:

در این نوع قرارداد کارگر تا بازنشستگی مشغول به کار خواهد بود، مگر در مواردی چون فوت یا انجام برخی تخلفات که قانون در مورد آن تصریح کرده است. اگر در قرارداد کار تصریح شود که این قرارداد دائمی است یا در آن مدت قرارداد ذکر نشود آن قرارداد، یک قرارداد کار دائمی خواهد بود.

ب) قرارداد کار موقت:

چنانچه در قرارداد کار مدتی تعیین شود، یک قرارداد کار موقت خواهیم داشت. برای مثال در متن قرارداد کار ذکر شود که مدت اعتبار این قرارداد دو سال از تاریخ امروز خواهد بود.
قرارداد کار موقت معمولا در شرایطی منعقد می شود که کارفرما بخواهد درصورت لزوم کارکنانش را تغییر دهد. همچنین در شرایط نا آرام اقتصادی نیز قرارداد های کار موقت افزایش می یابند.

ج) قرارداد کار معین:

قرارداد کار معین نوعی دیگر از قرارداد کار است که شرایط خاصی دارد. اگر در قرارداد کار معین ما با مدت زمان سر و کار داشتیم، در قرارداد کار معین با خود عمل سر و کار داریم، به این صورت که قرارداد تا زمانی که کار خاتمه یابد معتبر خواهد بود.
برای مثال قراردادی منعقد شود که طی آن کارگران ساختمانی تا زمان که کارشان را به پایان نرسانده اند، قراردادشان معتبر باشد.

قرارداد استخدام بدون بیمه

حال می خواهیم به بررسی اعتبار قرارداد کار بدون بیمه پردازیم. همان طور که گفتیم، قانون کار کارفرما را ملزم به رعایت مواردی کرده و پرداخت بیمه هم از جمله آن هاست. حال سوال این است که قرارداد استخدام بدون بیمه اعتبار دارد یا نه؟
همان گونه که مطرح شد، نمی توان برخلاف مفاد قانون امری توافقی کرد، بنابراین کارفرما نمی تواند با کارگر برای ندادن حق بیمه توافق کند. برای مثال مواردی وجود دارد که کارفرما با کارگر توافق می کند که به او حق بیمه نپردازد و برای اطمینان از پایبندی کارگر به این توافق از او ضمانت(مثلا سفته) می گیرد.

***

هماطور که گفتیم این توافق برای انعقاد قرارداد کار بدون بیمه باطل است چرا که بر خلاف قانون آمره می باشد. البته ابطال این توافق به اعتبار قرارداد لطمه ای وارد نمی کند چرا که منطق قانون کار این است که به نفع کارگر تفسیر شود. پس قرارداد کار به قوت خود باقی است اما توافق بر خلاف قانون کار باطل است.
حال باید پرسید پس چاره ی کارگر در این حالت چیست؟ آیا اگر شکایت کند، شانسی برای وصول مطالباتش دارد یا خیر؟
پاسخ مثبت است. کارگر در صورتی که وجود قرارداد بین خود و کارفرما را ثابت کند و همچنین مسئله توافق بر خلاف قانون را مطرح کند می تواند تمام حقوق خود من جمله حق بیمه را از کارفرما بگیرد.

جمع بندی

قانون کار از جمله قوانین بسیار حیاتی است که وجودش ارتباط مستقیمی با نظم عمومی جامعه دارد. به همین دلیل ماهیت قانون کار امری است و طرفین قرارداد کار نمی توانند بر خلاف آن توافقی انجام دهند.
از جمله موارد الزامی در قانون کار و استخدام حق بیمه است. کارفرما طبق قانون ملزم به پرداخت حق بیمه کارگر است اما در موارد متعددی دیده شده که کارفرما حاضر به پرداخت حق بیمه کارگر نشده و در قرارداد کار نیز به موضوع بیمه کار توجهی نکرده است.
این قرارداد باطل نیست و کارگر می تواند با مراجعه به مراجع ذی صلاح بابت پرداخت نشدن بیمه از کارفرما شکایت کند.

الهام زارعی؛ وکیل پایه یک دادگستری