شرایط فورس ماژور در قرارداد

شرایط فورس ماژور در قرارداد  چیست و چه تاثیراتی دارد؟

شرایط فورس ماژور در قرارداد

فورس ماژور یا قوه قهریه، اصطلاحی حقوقی است که از ادبیات حقوقی فرانسه وارد فارسی شده است.  و دارای دو معنای کلی است:

کلمه فورس ماژور در معنای عام یعنی هر نوع حادثه خارجی که خارج از حیطه قدرت و توانایی طرفین قرارداد باشد.  و اجرای تعهدات و مسئولیت ها را ناممکن کند.

اما این اصطلاح حقوقی در معنای خاص به حوادث غیر قابل پیش بینی، غیر قابل کنترل و غیر قابل اجتناب اشاره میکند.

به دلیل اهمیت حقوقی شروط و بندهای مربوط به فورس ماژور در قراردادها ، مقاله حاضر را به این موضوع اختصاص داده ایم.

تلاش میکنیم که نکات ریز و مهم حقوقی آن را بررسی نماییم. پس تا انتهای این مقاله از مجله حقوقی ما، همراهمان باشید.

در ادامه خواهید خواند:

• مصادیق فورس ماژور چیست؟
• ویژگی های شرایط فورس ماژور در قرارداد
• نمونه بند فورس ماژور در قرارداد
• جمع بندی و سخن پایانی

مصادیق فورس ماژور چیست؟

برای اینکه مصادیق فورس ماژور در قرارداد را متوجه شویم، ابتدا باید تعریف حقوقی و قانونی آن را بدانیم و برای این منظور، باید به سراغ ماده 227 قانون مدنی برویم. این ماده بیان میکند:

« متخلف از  انجام تعهد وقتی محکوم به تادیه خسارت می شود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده است که نمی توان مربوط به او نمود.»

شرایط فورس ماژور در قرارداد

به زبان ساده تر، زمانی که شخص متعهد بتواند ثابت کند بدلیل اتفاقی که خارج از اراده و توانایی و کنترل او بوده است، نتوانسته مسئولیتش را انجام بدهد، نیازی به جبران خسارت ندارد.

به این ترتیب، طیف وسیعی از اتفاقات و پیشامد ها میتواند در لیست مصادیق فورس ماژور قرار گیرد که برخی از آنها به شرح زیر هستند:

موارد:

• سیل، زلزله، آتش سوزی، طوفان و سایر بلایای طبیعی
• سرقت
• کودتا یا انقلاب و تحولات سیاسی پیش بینی نشده
• جنگ
• شیوع بیماری (مثل کرونا)
• و …

موارد ذکر شده، برخی از نمونه شرایط فورس ماژور در قرارداد ها محسوب میشوند. اما فورس ماژور به این موارد منحصر نمیشود و میتواند شرایط بسیار دیگری را نیز در بر بگیرد. زیرا همانطور که اشاره کردیم، این نوع حوادث معمولا غیر قابل پیش بینی هستند!

ویژگی های شرایط فورس ماژور در قرارداد

بر اساس تعاریف موجود در قانون مدنی ایران و نظریات حقوق دان های ایرانی و خارجی، مجموعه ای از شرایط کلی برای تعیین موارد فورس ماژور وجود دارد که بین تمامی مصادیق آن مشترک است.

اگر این شرایط موجود نباشد، یعنی فورس ماژور تحقق نیافته است و نمیتوان به استناد آن از انجام تعهد یا پرداخت خسارت شانه خالی کرد.

شرایط تحقق فورس ماژور از دیدگاه حقوقی به شرح زیر است:

1. غیر قابل پیش بینی بودن حادثه

این مورد، مهمترین شرط تحقق فورس ماژور محسوب میشود.

در صورتی که فرد بتواند وقوع یک حادثه را پیش بینی کند و در شرایط عادی، وقوع حادثه محتمل باشد، فورس ماژور تحقق نیافته است.

برای مثال، شخصی که اموال موضوع قرارداد را در یک محل ناامن نگهداری میکند،

میتواند پیشبینی کند که سرقت رخ خواهد داد. به این ترتیب، در صورت بی احتیاطی، مسئولیت پرداخت خسارت به عهده وی خواهد بود.

2. خارجی بودن حادثه

خارجی بودن حادثه یعنی اینکه وقوع یک اتفاق، ربطی به فرد نداشته باشد. به طور کلی خارج از اراده و کنترل او باشد، مثل وقوع زلزله.

با توجه به این شرط، ایرادات و حوادثی که بدلایل داخلی مثل اشتباهات یک کارمند یا فساد مواد اولیه رخ میدهند جزو مصادیق فورس ماژور نخواهند بود.

3. غیر قابل اجتناب بودن حادثه

این شرط به این موضوع اشاره میکند که حتی در صورت وقوع حادثه پیش بینی نشده و خارجی ، اگر شخص بتواند جلوی آن را بگیرد و دردسر را دفع کند

اما از انجام آن خودداری ورزد، باز هم فورس ماژور محقق نشده است.

به این ترتیب، در صورتی که بتوان جلوی وقوع خسارت را گرفت،

باید اینکار را انجام داد و تنها به بهانه غیر قابل پیش بینی بودن اتفاق، نمیتوان از پذیرش مسئولیت شانه خالی کرد.

نمونه بند فورس ماژور در قرارداد

تنظیم بندهای قرارداد باید توسط یک وکیل مجرب و خبره انجام شود تا جزئیات حقوقی و نکات ریز قانونی در آن به درستی رعایت گردد.

اما به عنوان مثالی برای نمونه فورس ماژور در قرارداد، میتوانیم به این قالب کلی اشاره کنیم که به طور معمول در قرارداد های مختلفی دیده میشود:

« درموارد فورس ماژور بروز شرایط اضطراری، مانند جنگ اعلام شده یا نشده

اعتصاب های عمومی، شیوع بیماری های واگیردار

زلزله، سیل و طغیان های غیر عادی، خشکسالی های بی سابقه

و همچنین آتش سوزی های دامنه دار، طوفان و حوادث مشابه به ترتیب زیر عمل خواهد شد:

1. هر گاه بروز شرایط اضطراری انجام قرارداد حاضر را برای یکی از دو طرف غیر ممکن سازد، می تواند پایان قرارداد را به طرف دیگر اعلام نماید.

2. هر گاه بروز شرایط اضطراری گذرا باشد و ادامه قرارداد به طور موقت امکان پذیر نباشد، مطابق ماده تعلیق، عمل می شود.»

جمع بندی و سخن پایانی

شرایط فورس ماژور در قراردادها، جزوی جدا نشدنی از ماهیت آن محسوب میشود. و هر قراردادی باید یک بند مرتبط با این شرایط را داشته باشد تا طرفین بدانند. که در صورت وقوع حوادث غیر قابل پیش بینی و غیر قابل اجتناب. باید به چه صورتی عمل کنند.

همانطور که اشاره کردیم، شرایط فورس ماژور با توجه به قوانین و قواعد حقوقی بین المللی، این سه مورد هستند:

1. غیر قابل پیش بینی بودن 2. خارجی بودن 3. غیر قابل دفع بودن

در صورتی که هر کدام از این شرایط محقق نشوند، نمی توان به بند فورس ماژور استناد کرد و فرد متعهد، مسئول جبران خسارات خواهد بود.

بدلیل اهمیت بند فورس ماژور در قراردادها، توصیه میکنیم که هنگام تنظیم آن حتما از یک وکیل متخصص در امور قراردادها کمک بگیرید.

مشاهده تمامی فرم های قانون کار