مقررات قانونی تغییر مفاد قرارداد

تغییر مفاد قرارداد

عدم ثبات اقتصادی در یک جامعه تاثیرات گسترده ای در حوزه های مختلف به همراه دارد.

چیزی که در ابتدا به نظر می رسد تاثیراتی است که بی ثبات بودن اقتصاد یک جامعه بر معیشت اعضای آن می گذارد، اما اثرات این مسئله فراتر از این هاست.

از مواردی که بسیار با بی ثبات بودن اقتصاد جامعه در ارتباط می باشند، قرارداد ها هستند. تلاطم مداوم اقتصاد می تواند دوام یک قرارداد را تهدید کند. همچنین ممکن است طرفین را به فکر تغییر مفاد قرارداد بیندازد.

در این نوشته قصد داریم در رابطه با مفهوم تعدیل قرارداد سخن بگوییم. که از راه های جلوگیری از تحمل ضرر در مواقع خاص است.

در این مقاله خواهید خواند:

• مفهوم تعدیل قرارداد چیست؟

• انواع تعدیل قرارداد

• شرایط تعدیل در قرارداد چیست؟

مفهوم تعدیل قرارداد چیست؟

یک قرارداد (اگر در شرایط صحت منعقد گردد) با توافق طرفین معتبر می شود. زمانی که طرفین با مفاد یک قرارداد موافقت می کنند، آن را مطابق منافع خود می بینند.

اما اگر زمانی به دلایل مختلفی از قبیل تغییر شرایط اقتصادی، قرارداد ضرر قابل توجهی به یک طرف وارد سازد چه چاره ای برای شخص وجود دارد؟

احتمالا اولین چاره ای که به ذهن خطور می کند، فسخ قرارداد از راه های مختلف است. اما اگر قصد یا امکان فسخ قرارداد وجود نداشته باشد، تعدیل می تواند راه بسیار مناسبی باشد.

«تعدیل قرارداد، در واقع تغییر مفاد قرارداد در حالتی است که تعادل در قرارداد به نحو وسیعی بر هم بخورد»

گفتنی است که این ابزار ابتدا در نظام حقوقی غرب شکل گرفت و هدف از طرح آن ایجاد توازن سود و زیان در زمان بحران های اقتصادی بود. اکنون این پایگاه حقوقی در شرایط خاصی در حقوق ما نیز پذیرفته است.

انواع تعدیل قرارداد

تغییر مفاد قرارداد از چند طریق امکان پذیر است. در ادامه به انواع تعدیل قرارداد که سه نوع قراردادی، قانونی و قضایی است آشنا می شویم.

۱– تعدیل قراردادی

قرارداد میان طرفین تا آنجا که مخالف قانون و اخلاق حسنه نباشد معتبر است. از آنجا که تعدیل قرارداد خلاف صریح قانون نیست و با اخلاق حسنه نیز منافاتی ندارد پس در صورت توافق طرفین می تواند معتبر باشد.

در صورتی که طرفین قرارداد موافق تعدیل آن در آینده و تحت شرایط خاص باشند، می توانند با استناد به این توافق در مواقع لازم تعدیل را صورت دهند.

الیته بحث تعدیل همچنان به طور کامل مورد قبول حقوقدانان کشور ما نیست، اما در صورت قبول آن، راه حل قراردادی می تواند عملی باشد.

۲– تعدیل قانونی

در برخی از مواد قوانین مختلف کشور، تعدیل قانونی پذیرفته شده و امکان وصول آن در نظر گرفته شده است. البته در این مواد قانونی مستقیما از لفظ تعدیل قرارداد یاد نشده است اما فحوای این مواد مطابق با بحث تغییر مفاد قرارداد است.

در ادامه به ذکر چند نمونه از این مواد  قانونی می پردازیم.

الف) قانون مسئولیت مدنی: در قانون مسئولیت مدنی، بند ۲ از ماده ۴ آمده است که در صورتی که وقوع خسارت ناشی از غفلتی باشد که عرفا قابل اغماض بوده و جبران آن نیز موجب عسرت و تنگدستی وارد کننده زیان باشد، دادگاه می تواند خسارت را تخفیف دهد.

ب) ماده واحده کاهش اجاره بهای خانه های استیجاری مصوب ۵۸: در این ماده واحده نیز قانونگذار با در نظر گرفتن شرایط خاصی، اجاره بهای واحدهای مسکونی را کاهش داده است، بدون این که بخواهد قرارداد را باطل بداند.

ج) شرایط عمومی پیمان: در متن شرایط عمومی پیمان که در واقع قوانین مربوط به قراردادهای پیمانکاری است مواردی مربوط با تعدیل قرارداد ذکر شده است. از جمله بند ۵ ماده ۲۹ شرایط عمومی پیمان که تعدیل نرخ پیمان را طبق شرایط اختصاصی و توافق طرفین ممکن می داند.

۳– تعدیل قضایی

اگر طرفین قراردادی حین انعقاد یا بعد از آن توافقی برای تعدیل نکرده باشند و قانون نیز در خصوص شرایط مخصوص سکوت کرده باشد، بحث تعدیل قضایی مطرح می گردد.

زمانی که شرایط خاص به وجود آمده در قرارداد مشخصا در قانون مطرح نشده باشد نیاز است تا محاکم قضایی صالح با تفسیر قوانین موجود و انطباق آن با شرایط حال حاضر قرارداد رای مناسبی صادر نمایند. با این توضیح تفاوت میان تعدیل قضایی و تعدیل قانونی روشن می گردد.

شرایط تعدیل در قرارداد چیست؟

در ادامه به شرح شرایط تعدیل قضایی در قرارداد می پردازیم. در صورتی که یک دادخواست تعدیل قرارداد به دادگاه ارائه شود، سه شرط باید وجود داشته باشد تا رای به تعدیل داده شود.

الف) دگرگونی شرایط قابل پیشبینی نباشد: منظور این است که یک فرد متعارف نتواند این تغییرات را حدس بزند.

ب) اجرای تعهد با دشواری نامتعارف همراه باشد

همان طور که در ابتدای نوشته گفته شد، هدف اشخاص از انعقاد قرارداد رسیدن به منافع است و اگر منافع اشخاص تامین نشود دلیلی عقلانی برای بستن قرارداد وجود ندارد. در صورتی که اجرای تعهدات ناشی از قرارداد به طرز نامتعارف دشوار نباشد، نمونه دادخواست تعدیل در قرارداد پذیرفته نخواهد شد.

ج) تغییر شدید اوضاع: اوضاع در زمان اجرای تعهدات باید به حد نامتوازنی نسبت به زمان انعقاد قرارداد تغییر کرده و بدتر شده باشد. کاهش ارزش پول از جمله مهم ترین و متداول ترین دلایل تغییر شرایط است.

در صورتی که دادخواست تقدیم شده درباره دعوایی با این سه شرط باشد، به احتمال بسیار به نتیجه می رسد و به تعدیل قرارداد منجر می گردد.

جمع بندی

هر چند طرفین یک قرارداد به مفاد قرارداد و تعهدات ناشی از آن توجه داشته باشند باز هم امکان وجود ضرر و زیان وجود دارد.
گاهی اوقات این ضرر ناشی از تغییرات وسیع و عدم ثبات اقتصادی است. در چنین شرایطی یکی از راه های رهایی از ضرر تعدیل قرارداد است.

تعدیل قرارداد از سه طریق قراردادی، قانونی و قضایی ممکن است. اگر طرفین حین انعقاد قرارداد امکان تعدیل در آینده را در نظر گرفته و توافق کنند، یا بعدا به این توافق برسند، تعدیل از نوع قراردادی است.

اگر قانون در این رابطه چیزی ذکر کرده باشد، تعدیل از نوع قانونی است. اگر هیچ کدام از دو حالت اول ممکن نباشد، طرفین می توانند به دادگاه مراجعه کنند. در صورت حکم به تعدیل، تعدیل از نوع قضایی است.

جهت خرید محصول استثناعی الهام زارعی کلیک کنید.