ترک کار در صورت نداشتن قرارداد

وارد شدن در هر قراردادی ایجاد کننده مسئولیت هایی برای طرفین آن است. قرارداد کار نیز از این قاعده مستثنی نیست و برای کارگر و کارفرما مسئولیت های متعددی را ایجاد می نماید.
اما همان طور که احتمالا مشاهده کرده اید، افراد بسیاری بنا بر دلایلی بدون امضای قرارداد کار وارد شغل مورد نظر شده اند. حال، سوال اینجاست که اگر شخص بدون امضای قرارداد کار شروع به کار کرده باشد آیا می توان هر گاه بخواهد کار را ترک کند؟ قانون کار درباره ترک کار در صورت نداشتن قرارداد کار چه می گوید؟
در این نوشته به توضیح انواع قرارداد کار، شرایط آن ها و در نهایت حکم قانون درباره ترک کار بدون قرارداد سخن می گوییم.

در این نوشته خواهید خواند:

• نگاه قانون کار به مسئله قرارداد

• انواع قرارداد های کار در قانون کار

• عدم انعقاد قرارداد کار

• مراتب استعفا در قانون کار

• ترک کار و بیمه تامین اجتماعی

نگاه قانون کار به مسئله قرارداد

قانون کار که از جوان ترین قوانین در کشور ماست، با هدف سامان دادن به اوضاع روابط کارگر و کارفرما تدوین شده است. این قانون، در مواد متعددی توجه خود را به این مسئله و نیز احقاق حقوق کارگران نشان داده و زیر مجموعه قوانین آمره قرار می‌گیرد که آن را از قوانین عادی تمیز می دهد.
این موضوع مقرر می دارد که هر گونه توافق بر خلاف قوانین آمره باطل است. با توجه به این اصل کارگر مجبور نیست به خواسته های غیر قانونی کارفرما پاسخ مثبت دهد.
کارفرما نیز نمی تواند امیدوار باشد که با اتکا به توافقی که با کارگر کرده است پاسخ قانونی بدهد!

انواع قرارداد های کار در قانون کار

گفتیم که کارفرما وظایف متعددی در قانون کار دارد. یکی از آن ها امضای قرارداد با کارگر است. این اصل ساده و در عین حال مهم، از اولین قدم های دفاع از حقوق کارگر است. اما با توجه به ماهیت وظیفه محوله در شغل و تمایل کارگر و کارفرما، می توان قرارداد های متنوعی را تنظیم و امضاء نمود که در ادامه به معرفی و توضیح آن ها می پردازیم.

الف) قرارداد کار دائم:

قرارداد کار دائم مطلوب ترین نوع قرارداد برای کارگر به شمار می رود. کارگر با امضای یک قرارداد کار دائم، می تواند آسوده خاطر باشد که در حالت عادی تا پایان مدت کار و رسیدن به بازنشستگی، دارای یک شغل است.
اما نحوه انعقاد یک قرارداد کار دائم چگونه است؟ در پاسخ باید گفت دو حالت برای انعقاد یک قرارداد کار دائم متصور است؛ اول این که در قرارداد ذکر شود که مدت آن دائمی است، حالت دوم این است که در قرارداد هیچ مدت زمانی ذکر نشود.

ب) قرارداد کار موقت:

این نوع از قرارداد کار همان طور که از نامش بر می آید دارای مدت خاصی است. برای مثال در قرارداد ذکر می شود که مدت این قرارداد، یک سال یا دو سال یا هر مدت مشخص دیگری است. این نوع قرارداد شرایط خاصی دارد که در بخش های بعد درباره اش خواهیم گفت.

ج) قرارداد کار معین:

این نوع از قرارداد که هم در ظاهر و هم در محتوی به نوعی مانند قرارداد کار موقت است تفاوت هایی با آن دارد. به طور دقیق، قرارداد کار معین درباره زمان حرفی در میان نمی آورد اما در نهایت قرارداد را تا پایان یافتن کار مورد نظر معتبر می داند.
برای مثال قرارداد تا پایان ساخت یک خانه معتبر است و زمانی درباره اش مطرح نمی شود.

عدم انعقاد قرارداد کار

با وجود این که امضای قرارداد از اصول اولیه و ساده ی کار است افراد پر شماری هستند که با کارگران خود قراداد امضا نمی کنند و نیز کارگرانی که بدون امضای قرارداد مشغول به کار می شوند.
این اتفاقات دلایل بسیاری دارد که در حوصله این مقال نمی گنجد و ماهیت حقوقی نیز ندارد. اما ابعاد حقوقی و تبعات احتمالی این نوع از کار کردن برای طرفین قرارداد -یعنی کارگر و کارفرما- چیست؟ در ادامه به بررسی مفصل و جزئی این مسئله می پردازیم.

ترک کار در صورت نداشتن قرارداد و تبعات حقوقی آن شامل موارد پر شماری می شود، اما از ابتدا اگر به مسئله نگاه کنیم خود قرارداد نبستن یک تخلف از سوی کارفرما است.

همان گونه که گفتیم بستن قرارداد یکی از الزامات قانونی است که قانون کار بر عهده کارفرما گذاشته است . کارفرما اگر با سوء استفاده از جهل کارگر یا نیاز مبرم او به شغل، با وی قرارداد امضاء نکند متخلف است و قانون تا اینجا به کارگر کاری ندارد. در واقع در این حالت، کارگر می تواند با شکایت از کارفرما در مراجع ذی صلاح به احقاق حقوقش بپردازد. اما مسئله سخت تر و مرموز تر از زمانی شروع می شود که کارگر با این که قرارداد نداشته مدتی کار کند و بعد از آن بدون هماهنگی و توافق کار را ترک کند.

در ظاهر کارگر ممکن است فکر کند که قراردادی نداشته پس به راحتی می تواند کار را رها کند و برود اما این طور نیست. ترک کار در صورت نداشتن قرارداد زمانی قانونی است که مراتب استعفا در آن رعایت شده باشد . در صورتی که کارگر بدون رعایت مراتب استعفا کار را ترک کند ممکن است محکوم به پرداخت خسارت شود.

شاید بپرسید وقتی قراردادی در کار نیست چه خسارتی؟ و چه مبنایی برای خسارت وجود دارد؟

باید گفت بله این درست است که قراردادی در کار نبوده اما همین که کارفرما بتواند وجود رابطه کاری با کارگر را اثبات نماید کفایت می کند که بتواند کارگر را محکوم به پرداخت خسارت نماید.
البته این به آن معنا نیست که قانون کار جانب کارفرما را گرفته است. اتفاقا بر عکس این بحث صادق است و قانون کار منافع کارگر را بیشتر در نظر دارد. در حالت عدم وجود قرارداد نیز کارگر می تواند حقوقش را مطالبه کند و حتی با توافق جدا شود. اما اگر بدون توافق جدا شود و خسارتی به کارفرما وارد کند، حق کارفرما برای مطالبه خسارت محفوظ است.

مراتب استعفا در قانون کار

قانون کار، قرارداد کار را یک قرارداد لازم می داند. قرارداد لازم قراردادی است که بر خلاف قرارداد جایز، طرفین نمی توانند هر گاه خواستند آن را بر هم بزنند و تنها تحت شرایط خاصی قابل فسخ و پایان یافتن است.
قرارداد کار نیز در چند حالت قابل اتمام است. از این میان مرگ کارگر، پایان یافتن مدت قرارداد، بازنشستگی و … عواملی هستند که به نوعی قهری محسوب می شوند. اما استعفا یک مورد خاص است که در قانون کار به آن پرداخته شده است و مراتبی برایش ذکر شده است.

کارگر در ابتدا باید به طور رسمی یک نامه در فرم اداری و رسمی به کارفرما تقدیم کند و در آن در خواست استعفا نماید. او می تواند تا حداکثر پانزده روز از تاریخ درخواست، نامه را پس بگیرد و پس از آن دیگر این امکان برای او وجود ندارد. سرانجام پس از یک ماه کارگر می تواند استعفا دهد.
توجه داشته باشید که استعفا فقط در قرارداد های کار دائم امکان پذیر است. در صورتی که کارگر مراتب استعفا را رعایت نکند، عمل او دیگر استعفا نیست و ترک کار محسوب می شود.

ترک کار و بیمه تامین اجتماعی

با توجه به ماده ۳۹ قانون تامین اجتماعی، کارفرما باید از زمان اشتغال کارگران حتی بدون قرارداد حق بیمه آن ها را واریز نماید و در صورت ترک کار یا شروع کار مراتب را در لیست، اعلام نماید.
با توجه به این موارد، کارگر تا زمانی که ترک کار نکرده است مستحق دریافت حق بیمه است . در صورتی که ترک کار نماید دیگر حق بیمه دریافت نمی کند.

الهام زارعی وکیل پایه یک دادگستری